ΒΡΑΒΕΙΟ E TWINNING: ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ-ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

ΒΡΑΒΕΙΟ E TWINNING: ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ-ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ  ...

Το 12ο Νηπιαγωγείο Κοζάνης με μεγάλη χαρά συμμετείχε ενεργά στην υλοποίηση του εκπαιδευτικού προγράμματος e -twinning : ”Χριστούγεννα -Πρωτοχρονιά στο πέρασμα του χρόνου ”,όπου σε συνεργασία με άλλα τέσσερα σχολεία της Ελλαδικής εμβέλειας ταξιδέψαμε νοερά απ΄ άκρη σ’ άκρη σε ήθη, παραδόσεις και έθιμα που αναβίωναν και αναβιώνουν τις ημέρες των γιορτών … Πήραμε περήφανα το βραβείο μας και σας το δείχνουμε…!

Μωμόγεροι ,Κόλιαντα ,Σούρβα , γιαπράκια , παλιές φωτογραφίες των προγόνων μας , το έθιμο της βασιλόπιτας ,οι παραδοσιακές φορεσιές και το έθιμο της φωτιάς  ήταν μερικά από  αυτά ,που μας χάρισαν ένα ταξίδι στο χρόνο με αναμνήσεις , αξίες και νοσταλγικές στιγμές …!

“Τα κόλιαντα στην Κοζάνη”

Στην Κοζάνη τα λέμε «κόλιαντα» και με τη λέξη αυτή εννοούμε αποκλειστικά τα τραγούδια που ψάλλονται την παραμονή των Χριστουγέννων, καθώς και τα ειδικά κουλούρια με τα οποία φιλοδωρούν τους μικρούς την ημέρα αυτή. Τα τραγούδια που ψάλλονται την παραμονή του Αγίου Βασιλείου, καθώς και τα κουλούρια της ημέρας αυτής, τα λέμε «σούρβα»

Τα κάλαντα (από το λατινικό calendae)  ή Κόλιαντα είναι αρχαιότατο και πανελλήνιο έθιμο. Είναι κυρίως τα τραγούδια, που τραγουδούν οι μικροί την παραμονή των Χριστουγέννων και των άλλων εορτών: του Αγίου Βασιλείου, των Θεοφανίων και των Βαΐων.

Επεξεργαστήκαμε στην παρεούλα με τα παιδιά φωτογραφικό υλικό σε ασπρόμαυρη μορφή ,όπου απεικονίζονται φωτογραφικά στιγμιότυπα από τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά των προγόνων μας στην περιοχή της Κοζάνης και της Περιφέρειας στην Δυτική Μακεδονία … Ταξιδέψαμε νοερά στα δικά τους λημέρι και πλάσαμε ιστορίες με φαντασία και ποικιλία ιδεών ,σκέψεων και υποθέσεων …Η πλοκή των ιστοριών μας μαζί με τους ήρωες που πρωταγωνιστούσαν σε κάθε ιστορία μας έφερνε αναμνήσεις που ήταν ξεχασμένες στο χρονοντούλαπο της ιστορίας … Ακούσαμε τα κάλαντα της Κοζάνης με την ιδιαίτερη προφορά και τους ιδιωματισμούς προσπαθώντας να μαντέψουμε το νόημα της κάθε λέξης … Οι γιαγιάδες μας και οι παππούδες μας ήταν σοφοί και αγαπούσανε πολύ τα παραδοσιακά Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά ..
386845904 404249605363938 4029676787386425835 n 386866369 1826172724495868 2361455363419003247 n 409985991 262695196735489 950511250854831945 n 410042708 356046557019272 6535111289366793439 n 410132888 2295950917264278 5792319085708959036 n 410193859 251974964373338 1294027367770307900 n 410231664 223191830823930 1112855304963642319 n ΦΑΝΟΙ ΣΚΡΚΑ

Η αμοιβή για τα κόλιαντα που έλεγαν τα παιδιά και οι μεγάλοι σε κάθε σπιτικό , δεν ήταν πράξη φιλανθρωπίας, ούτε ζητιανιάς. Ήταν πράξη τελετουργική. Το κάθε κέρασμα είχε τον δικό του ιδιαίτερο συμβολισμό απόλυτα εναρμονισμένο με το συνολικό πνεύμα του εθίμου. Μέσα από το φιλοδώρημα των μικρών καλαντιστών με καρπούς της γης ( κάστανα, καρύδια, αμύγδαλα, ξυλοκέρατα, φιστίκια, φιρίκια, μανταρίνια) οι νοικοκυραίοι επεδίωκαν την εξασφάλιση της καλής σοδειάς για το σπιτικό τους. Με τα διάφορα γλυκά (κόλιαντα ή σούρβα αλλά και σαλιάρα ή κουραμπιέδες) εκβίαζαν την εξασφάλιση της ευτυχίας και της χαράς στο σπίτι και στην οικογένεια τους ενώ με τα νομίσματα ( πεντάρες, δεκάρες και δραχμές παλιότερα), επιζητούσαν την εξασφάλιση του πλούτου και της αφθονίας.Τα κόλιαντα, τα ιδιαίτερα κουλουράκια των Χριστουγέννων μαζί με τα σούρβα της Πρωτοχρονιάς που πρόσφεραν οι νοικοκυρές στους μικρούς καλαντιστές είχαν και αυτά τον δικό τους συμβολισμό. Στα κόλιαντα, τα ζυμωμένα με νερό , αλεύρι και προζύμι οι παλιές νοικοκυρές έδιναν διάφορα σχήματα αναπαριστάνοντας εικόνες της κτηνοτροφικής ζωής του τόπου (αρνιά, γουρούνια, κότες, τζιουμπανίκες (κλίτσες ) του βοσκού κλπ), μαζί με στοιχεία της καθημερινότητας, όπως της μπάμπως τα ματουάλια, οι κοτσίδις ( κλώσσις) των μαλλιών, οι πιρδίκις, τα ανθρωπάκια κλπ). Δεν ξεχνούσαν φυσικά το θρησκευτικό μήνυμα των ημερών, γι’ αυτό και πρώτο έπλαθαν το Κόλιαντου της Παναγίας. Αυτό απεικόνιζε ένα κουλούρι με σταυρό στο κέντρο ή την Παναγία με το θείο βρέφος αγκαλιά. Αυτό το πρώτο κόλιαντο, το θεωρούσαν ιερό, το έβαζαν στα εικονίσματα και δεν επέτρεπαν σε κανέναν να το πειράξει. Πίστευαν ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες και γιάτρευαν μ’ αυτό μέχρι και λυσσασμένα σκυλιά.

Πάντως τα παλιά χρόνια οι μικροί περίμεναν τα «κόλιαντα» με μεγάλη λαχτάρα. Αψηφώντας τις παγωνιές και τα χιόνια, απ’ τα μεσάνυχτα ξεχύνονταν παρέες – παρέες, σωστό μελισσολόι, στους δρόμους και τα σοκάκια με τα σακούλια και τους τσιώκους κι απ’ τραγούδια, τις φωνές και τα θυροκτυπήματα, βούιζε ο τόπος.

Το έθιμο έχει ατονήσει τελείως και ξεχάστηκαν και τα τραγούδια που τραγουδιόντουσαν. Με την εγκατάσταση των προσφύγων και την επιμιξία αλλοιώθηκαν τα έθιμα και οι μικροί δεν περιμένουν πια τα «κόλιαντα» με την ίδια λαχτάρα που τα περιμέναμε εμείς τα παλιά τα χρόνια. Τώρα, απλώς για να τηρηθεί το έθιμο, στέλνουν τα πολύ μικρά παιδιά στα συγγενικά μονάχα σπίτια κι όχι απ’ τα βαθιά χαράματα, αλλά αργά προς το μεσημέρι. Ο τσιώκος, αν υπάρχει, είναι απλώς διακοσμητικό στοιχείο και δεν ακούς άλλο τραγούδι απ’ το «Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει…»

Ας τα ακούσουμε και μεις …

Κόλιαντα , μπάμπω, κόλιαντα,
και μένα κολιαντίνα.
Κι αν δεν μου δώσεις
κι αν δεν μου δώσεις κόλιαντα,,
δώσ’ μας την θυγατέρα σ’.
-Τι την θέλεις, τη δική μου θυγατέρα
-Να την φιλώ, να την τσιμπώ
να με ζεσταίνει το βράδυ.
Φέρτε μας τα κόλιαντα,
τι μας πήρ’ η μέρα.
Η μέρα μερουλίζει,
το πουλί τσουρίζει.
Η γάτα νιαουρίζει,
ο Χριστός γεννιέται.
Γεννιέται και βαφτίζεται
στους ουρανούς απάνω.
Οι άγγελοι χαίρουνται
και τα δαιμόνια σκάνουν (=σκάνε).
Σκάνουν και πλαντάζουν
τα σίδερα δαγκάνουν

Παραδοσιακά κόλιαντα Κοζάνης

Κόλιαντα μπάμπου μ’ , κόλιαντα κι μένα ν ‘ κολιαντίνα.
Κι μένα την τρανήτερη κι τώρα κι από χρόνου.
Να ζήσεις χρόνους ικατό κι να τους απιράσεις.
Ν ‘ ασπρίσεις σαν τουν Μπουρινου σαν τ ‘ άσπρου περιστέρι.
Δυο περιστέρια μάλουναν κι πάλι αγαπιούνταν.
Ψηλά, ψηλά σηκώνονταν, στουν ουρανό φιλιούνταν.
Κι σαν δεν έχεις κόλιαντα, δος μας ένα σιτζιούκι,
νάνι καλό, νάνι χουντρό, νάνι ζαχαρουμένο.
Κι σαν δεν έχεις κι σιτζιούκι, δος μας ένα κορίτσι.
Κι τι του θέλεις γάϊδαρε του ξένου του κορίτσι;
Να μ’ ρίχνει νιρό να νίβουμι, να μ’ στρώνει να πλαγιάζω.
Να το φιλώ να του τσιμπώ να μι ζισταίνει του βράδυ.

κι τ’ χρον’ !

Επεξεργαστήκαμε στην παρεούλα με τα παιδιά φωτογραφικό υλικό σε ασπρόμαυρη μορφή ,όπου απεικονίζονται φωτογραφικά στιγμιότυπα από τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά των προγόνων μας στην περιοχή της Κοζάνης και της Περιφέρειας στην Δυτική Μακεδονία … Ταξιδέψαμε νοερά στα δικά τους λημέρι και πλάσαμε ιστορίες με φαντασία και ποικιλία ιδεών ,σκέψεων και υποθέσεων …Η πλοκή των ιστοριών μας μαζί με τους ήρωες που πρωταγωνιστούσαν σε κάθε ιστορία μας έφερνε αναμνήσεις που ήταν ξεχασμένες στο χρονοντούλαπο της ιστορίας … Ακούσαμε τα κάλαντα της Κοζάνης με την ιδιαίτερη προφορά και τους ιδιωματισμούς προσπαθώντας να μαντέψουμε το νόημα της κάθε λέξης … Οι γιαγιάδες μας και οι παππούδες μας ήταν σοφοί και αγαπούσανε πολύ τα παραδοσιακά Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά …

Έθιμα Πρωτοχρονιάς

Όπως τα Χριστούγεννα έτσι και την Πρωτοχρονιά, την παραμονή όλα τα παιδιά κατά ομάδες, όταν σουρούπωνε επισκέπτονταν όλα τα σπίτια και τραγουδούσαν τα κάλαντα:

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή, κι αρχή καλός μας χρόνος,
εκκλησιά, εκκλησιά με τ΄ άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός, Άγιος και πνευματικός,
στη γη, στη γη να περπατήσει
και να μας, και να μας καλοκαρδίσει.
Άγιος Βασίλης έρχεται, άρχοντες το κατέχετε,
από, από την Καισαρεία, ζησ΄ αρχό, ζήσ’ αρχόντισσα κυρία.
Βαστάει εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι, δες και με, δες κι εμέ το παλικάρι.
Σ΄ αυτό το σπίτι που ΄ρθαμε, πέτρα, πέτρα να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού, χίλια, χίλια χρόνια να ζήσει.”

Η νοικοκυρά άνοιγε την πόρτα να τους ακούσει και στο τέλος έδινε σε κάθε παιδί από μια δεκάρα ή εικοσάρα ή πεντούλι, ή ξυλοκέρατο ή ακόμη και φρούτα.

3140d105322d6325b6da15d8ba86dd34 hqdefault kalanta1 kalanta2 karavi xmas Kentro Laografias kalanta e1387452958332 175x175 1 palia kalanta Xrist kriti Δημήτρης Χαρισιάδης Χριστουγεννιάτικα κάλαντα πολυθρονα

Οι μεγάλοι ντυνόντουσαν καρναβάλια, φορούσαν συνήθως παλιά ρούχα, κρύβοντας το πρόσωπο με κάποιο τσεμπέρι(μαντήλα),φορούσαν ανάποδα το σακάκι ή την κάπα(υφαντό παλτό τσομπάνου με κουκούλα, από τρίχα γίδας), στη μέση τους κρεμούσαν κουδούνια, καμιά φορά ντυνόντουσαν οι άνδρες νύφες και οι γυναίκες γαμπροί, δεν τραγουδούσαν τα κάλαντα, ούτε μιλούσαν, μπαίνοντας στον οντά του σπιτιού, όπου βρισκόταν όλη οι οικογένεια, χορεύοντας κυκλικά πείραζαν ή τσιμπούσαν τον σπιτονοικοκύρη.

Ήταν επιτυχία των καρναβαλιστών, όταν δεν τους αναγνώριζαν, όταν όμως αναγνώριζαν κάποιον τότε αγκαλιάζονταν και ανταλλάσσαν ευχές για τον καινούργιο χρόνο.

Η νοικοκυρά κερνούσε τον καθένα τσίπουρο με μεζέ τηγανιάς ή τσιγλάνια (τσιγαρίδες).

Η νοικοκυρά από νωρίς την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, ετοίμαζε την βασιλόπιτα, άνοιγε στον σοφρά το φύλλο της βασιλόπιτας και το άπλωνε στο ταψί με ενδιάμεση γέμιση φέτας, τοποθετώντας και το φλουρί που ήταν μια δεκάρα ή εικοσάρα ή πεντούλι.

Την Βασιλόπιτα την έψηνε στο φούρνο της ξυλόσομπας.

Ετοίμαζε επίσης την Πρωτοχρονιάτικη σούπα με τον κόκορα.

Τα Κόλιαντα στην παλιά Κοζάνη (Του Λεωνίδα Ι. Παπασιώπη) - giapraki.com

Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς έβαζαν τα καλά τους και πήγαιναν στην εκκλησία, μετά το πέρας της λειτουργίας και την επιστροφή τους στο σπίτι, όλη η οικογένεια κάθονταν σε σκαμνάκια περιμετρικά του σοφρά, η δε νοικοκυρά έβαζε στην μέση την βασιλόπιτα.

Ο αρχηγός του σπιτιού αφού την σταύρωνε την έκοβε σε κομμάτια όσα τα μέλη της οικογένειας, επί πλέον έκοβε κομμάτια για τον Χριστό, την Παναγία και για το σπίτι.

Ο μικρότερος της οικογένειας πήγαινε σε μια γωνία του σπιτιού και έλεγε τα ονόματα στα οποία ανήκε το κομμάτι της βασιλόπιτας.

Αυτός που θα του τύχαινε το φλουρί ήταν ο τυχερός της χρονιάς και θα έπρεπε τουλάχιστον για την ημέρα της Πρωτοχρονιάς να κάμνει όλες τις δουλειές και τα θελήματα της οικογένειας.

Στην συνέχεια σέρβιρε η νοικοκυρά την σούπα με τον κόκορα.

Στο τέλος του πρωτοχρονιάτικου γεύματος παρατηρούσαν το κόκαλο του στήθους του κόκορα, αν στην άκρη είχαν μείνει τρίχες από το κρέας του κόκορα, τότε έλεγαν πως στο σπίτι θα έχουν πολλά μπερεκέτια(αφθονία αγαθών), επίσης παρατηρούσαν το κόκαλο του στήθους και αν σε αυτό δεν υπήρχε καμία τρύπα, τότε δεν θα υπήρχε στην χρονιά θάνατος.

Κατά την διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων και μέχρι τα ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς οι άνδρες του χωριού μαζευόντουσαν στο καφενείο του χωριού, κάθε βράδυ και παίζανε 21(τυχερό παιχνίδι τράπουλας), η κορύφωση του παιχνιδιού ήταν το βράδυ της Πρωτοχρονιάς, στόχος όλων ήταν να κερδίσουν τον Γιάννη Πρόεδρο του χωριού. Επίσης ήταν η χαρά του καφετζή, γιατί τα κέρδη του εκείνων των ημερών ανέβαιναν κατακόρυφα.

Όλη την ημέρα της Πρωτοχρονιάς ανταλλάσσανε ευχές μεταξύ τους, για το Νέο έτος και προσπαθούσαν να μην ανταλλάξουν κουβέντες, για είναι το έτος τυχερό μαζί τους.

Μωμοέρια, ένα έθιμο του Δωδεκαημέρου…Χριστούγεννα έως Θεοφάνια.

Τα Μωμοέρια είναι το έθιμο  που καταγράφθηκε και συμπεριλαμβάνεται : α) στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2015 και β)στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO.
 Περισσότερα για το έθιμο με τα Μωμοέρια πατάμε ΕΔΩ

Γιαπράκια Κοζάνης ... Γιορτινό έδεσμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.

Η παράδοση της αρμιάς των κοζανιτών για τα γιαπράκια των Χριστουγέννων!

Μια παράδοση πολλών χρόνων που τηρούν οι Κοζανίτες ευλαβικά δεκαετίες τώρα γίνεται και εφέτος, από την Τρίτη 14 Νοεμβρίου οι κάτοικοι της Κοζάνης παραδοσιακά βάζουν κάθε χρόνο το λάχανο με  χοντρό αλάτι   και να κάνει την λεγόμενη “αρμιά”, που είναι το απαραίτητο συστατικό για τα χριστουγεννιάτικα γιαπράκια.

Περισσότερες πληροφορίες πατάμε ΕΔΩ

Οι μικροί ιστορικοί και το δρώμενο των Μωμόγερων...


 
Οι Μωμόγεροι τις γιορτινές μέρες των Χριστουγέννων ,της Πρωτοχρονιάς  και των Θεοφανίων , ξεκινούν την πορεία τους στους δρόμους των χωριών και της πόλης … με στάσεις σε σπίτια και καταστήματα όπου δέχονται κεράσματα. Είναι ένα ποντιακό λαϊκό δρώμενο το οποίο λαμβάνει χώρα το  γιορτινό 12ήμερο με ευχετηριακό χαρακτήρα. Οι ρίζες του εθίμου βρίσκονται στους προχριστιανικούς χρόνους αλλά οι Πόντιοι έδωσαν αργότερα χριστιανικό. Ο Μώμος ήταν ο θεός το γέλιου και της σάτιρας.
Περισσότερα πατάμε ΕΔΩ

Οι μικροί τουρίστες ταξιδεύουν στην Κοζάνη...
Μέσω διαδικτυακών παιχνιδιών οι μαθητές ,μικροί και μεγάλοι γνώρισαν τις ομορφιές της Κοζάνης ...

Περισσότερα πατάμε ΕΔΩ

Κόλιαντα και Σούρβα ... Παραδοσιακά κάλαντα και έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς ...

Πολλές πολύτιμες  πληροφορίες για το έθιμο Κόλντα Μπάμπω  (Κάλαντα γιαγιά ) ή Κόλιαντα Μπάμπω  από τον Χοροδιδάσκαλο Χρήστο Νταλάκα ...  Στις 23 Δεκεμβρίου και 12 η ώρα τα μεσάνυχτα αναβίωνε το μεγάλο αυτό έθιμο όπου βγαίναν τα ΄΄παιδιά΄΄, μόνο ελεύθερα αγόρια και φορούσαν κάπες μαλλιότες κρατώντας τους τουρβάδες τους...

Περισσότερα πατάμε ΕΔΩ

Μαθαίνουμε για την ιστορία της βασιλόπιτας ...

 Μια ιστορία που γεννήθηκε στο βάθος του χρόνου.

Περισσότερα πατάμε ΕΔΩ

Μέσω του διαδικτύου και των on line συνδέσεων μέσω webex γνωριστήκαμε όλα τα σχολεία μεταξύ μας ...

Γνωρίστε το 12ο Νηπιαγωγείο Κοζάνης-βίντεο:


Το ταξίδι μας στο χρόνο δεν τελείωσε συνεχίζεται  …!!!

ΕΘΙΜΑ ΚΟΛΝΤΑ & ΣΟΥΡΒΑ... ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

 ΕΘΙΜΑ ΚΟΛΝΤΑ & ΣΟΥΡΒΑ... 

 ΚΟΛΝΤΑ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΚΑΙ ΣΟΥΡΒΑ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ  ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ 

ΚΟΛΝΤΑ ΜΠΑΜΠΩ...

Πολλές πολύτιμες  πληροφορίες για το έθιμο Κόλντα Μπάμπω  (Κάλαντα γιαγιά ) ή Κόλιαντα Μπάμπω  από τον Χοροδιδάσκαλο Χρήστο Νταλάκα ...  Στις 23 Δεκεμβρίου και 12 η ώρα τα μεσάνυχτα αναβίωνε το μεγάλο αυτό έθιμο όπου βγαίναν τα ΄΄παιδιά΄΄, μόνο ελεύθερα αγόρια και φορούσαν κάπες μαλλιότες κρατώντας τους τουρβάδες τους... αλλά  κρατούσαν και ένα ξύλινο  μπαστουνάκι σε σχήμα σφυριού που το λέγαν ντόπκα ,όπου χτυπούσαν με αυτό την πόρτα δυνατά ,ώστε να ακούσει η νοικοκυρά και να βγεί να τους καλωσορίσει ...  Οι νοικοκυρές προσφέραν κουλούρια στρογγυλά (κολντάσκες)  μόνο για εκείνη την ημέρα . Η νοικοκυρά στο κόσκινο του σπιτιού πρόσφερε φρούτα ,κάστανα και ξηρούς καρπούς ... Πήγαιναν σε όλα τα σπίτια ... και έδιναν μεγάλη σημασία στις ευχές που έδιναν μεταξύ τους ...Να αυξηθεί το βιος..και να έχουν καλό ποδαρικό ... Σε κάθε σπιτικό άναβαν στο τζάκι το Χριστόξυλο που έκαιγε όλες τις μέρες των γιορτών ,για να έρθει η καλοτυχία σε κάθε σπιτικό ...! Το έθιμο αναβιώνει στην Ερμακιά Εορδαία Κοζάνης ,στον Άγιο Χριστόφορο, στην Ασβεστόπετρα και σε άλλα χωριά όπου ζουν ντόπιοι ...
Η κυρά -νοικοκυρά του σπιτιού τους καλωσόριζε με αγάπη και προσμονή 
Δίνανε ευχές για να έχει κάθε σπιτικό υγεία ,μακροημέρευση και μακροζωία 
Τότε εκείνη την εποχή δεν έδιναν χρήματα στα κόλντα ...αλλά φρούτα και ξηρούς καρπούς ...που έκρυβαν τον αλληγορικό  συμβολισμό τους 
Οι νέοι του χωριού ήταν οι πρωτεργάτες του εθίμου
Το βράδυ που τελείωναν τα κόλντα, όλοι  μαζεύονταν γύρω από τη φωτιά στο τζάκι και μοιράζονταν ,τρώγοντας τα καλούδια που μάζεψαν στους τουρβάδες
Η φωτιά που άναβε στο κέντρο της πλατείας του χωριού ,ήταν αυτή που προοιώνιζε το κλίμα των γιορτών των Χριστουγέννων

Άντρες στην Ερμακιά Εορδαία Κοζάνης με μαλλιότες και τουρβάδες χρωματιστούς ...

ΣΟΥΡΒΑ...

Η Σούρβα είναι ένα έθιμο για υγεία και ευημερία

 Το έθιμο Σούρβα κατά την εορταστική βραδιά ξεκινάει στα χαράματα, μετά τα μεσάνυχτα. Μεταφερόμενο από την αρχαιότητα, έχει βαθύ συμβολισμό. Παρά κάποιες λεπτομέρειες χαρακτηριστικές για κάθε μια περιοχή, η σούρβα σ' όλη την χώρα έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με τα κάλαντα και καλαντίστες των Χριστουγέννων. Και οι σουρβακάριδες επισκέπτονται όλα τα σπίτια. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, στο παρελθόν οι συμμετέχοντες στο έθιμο Σούρβα ήταν παντρεμένοι νέοι άνδρες. Με την πάροδο των ετών η πρακτική αυτή, όμως, άλλαξε και κατά τον τελευταίο αιώνα στο έθιμο συμμετέχουν αγόρια ηλικίας από 4-5 έως 10-12 ετών. Πριν τα μεσάνυχτα στις 31 Δεκεμβρίου, δηλαδή τις πρώτες πρωινές ώρες του νέου έτους τα αγόρια πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και λένε ευχές για υγεία και γονιμότητα. Κρατούν σουρβάκες, μια γερή βέργα από κρανιά. Στις λαϊκές δοξασίες η κρανιά είναι σύμβολο της δύναμης, υγείας και μακροζωίας.Το έθιμο Σούρβα περιγράφεται σε όλες τις λαογραφικές περιοχές. Διαδεδομένη είναι η πρακτική ομάδες μεταμφιεσμένων εργένηδων γυρίζουν κάθε σπίτι του χωριού και τελούν το έθιμο Σουρβα. Οι περισσότεροι ήταν ντυμένοι με κοστούμια από δέρματα ζώων και αυτοσχέδιες ζωόμορφες μάσκες. Από την μέση τους κρέμονται διαφορετικού μήκους κουδούνια – ένα υποχρεωτικό στοιχείο καθώς ραβδί ακατέργαστου ξύλου.






ΟΙ ΜΙΚΡΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΤΩΝ ΜΩΜΟΓΕΡΩΝ

 ΟΙ ΜΙΚΡΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΤΩΝ ΜΩΜΟΓΕΡΩΝ 

Οι Μωμόγεροι τις γιορτινές μέρες των Χριστουγέννων ,της Πρωτοχρονιάς  και των Θεοφανίων , ξεκινούν την πορεία τους στους δρόμους των χωριών και της πόλης … με στάσεις σε σπίτια και καταστήματα όπου δέχονται κεράσματα.

Είναι ένα ποντιακό λαϊκό δρώμενο το οποίο λαμβάνει χώρα το  γιορτινό 12ήμερο με ευχετηριακό χαρακτήρα. Οι ρίζες του εθίμου βρίσκονται στους προχριστιανικούς χρόνους αλλά οι Πόντιοι έδωσαν αργότερα χριστιανικό. Ο Μώμος ήταν ο θεός το γέλιου και της σάτιρας. Το εθιμικό δρώμενο πραγματοποιείται σε πλατείες, δρόμους και αυλές σπιτιών. Η ολοκληρωμένη μορφή του δρώμενου αποτελείται από τον Κορυφαίο (Μωμόγερο), τη χορευτική ομάδα, τη θεατρική ομάδα και τους μουσικούς. Οι Μωμόγεροι είναι το τέταρτο στοιχείο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας που εντάσσεται στον αντίστοιχο κατάλογο της UNESCO. Πριν την κοπή της πίτας οι Μωμόγεροι, "εισβάλλουν" στον  εοραστικό χώρο. Οι χορευτές, ο Αστυνόμος, ο Καλικάντζαρος, ο Γέρος αλλά και η Νύφη και ο Γιατρός είναι οι μεγάλοι πρωταγωνιστές .

Με τη βοήθεια της Ιστορικού Ευθυμίας Κατσόγιαννου -Τριανταφύλλου γνωρίσαμε με παιχνιώδη τρόπο και δράσεις τα ΄΄ Μωμοέρια ΄΄. 

Με κέντρο το παιδί και το Μοντεσσοριανό σύστημα εκπαίδευσης το project Μικροί Ιστορικοί αποτέλεσε ένα σύγχρονο εργαλείο, όπου ήρθαμε σε επαφή με τον λαϊκό πολιτισμό και την ιστορία μας.

 Το δρώμενο των Μωμογέρων χάνεται στα βάθη των αιώνων και είναι προϊστορικό. Πέρασε από τους σταθμούς της ιστορίας, για να φτάσει στην Ελλάδα μετά τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού.

Το δρώμενο των Μωμογέρων ενεγράφη στην πρώτη θέση του Εθνικού Ευρετηρίου Αυλής Πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδος και στη συνέχεια στο Διεθνές Ευρετηρίου της UNESCO.

Με πολύ μεγάλη χαρά γνωρίσαμε το εκπαιδευτικό αυτό πρόγραμμα, συνδυάζοντας τη γνώση με το παιχνίδι!!!

Φωτογραφικό υλικό - Βίντεο :

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ:


















Μωμοέρια, ένα έθιμο του Δωδεκαημέρου…Χριστούγεννα έως Θεοφάνια.

Μωμοέρια, ένα έθιμο του Δωδεκαημέρου…Χριστούγεννα έως Θεοφάνια.

Τα Μωμοέρια είναι το έθιμο  που καταγράφθηκε και συμπεριλαμβάνεται : α) στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2015 και β)στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO.

Οι τελεστές του εθίμου πιστεύουν πως αυτό προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα. Άλλοι θεωρούν ότι είναι ένα είδος διθυράμβου, λόγω του «διαλόγου» ανάμεσα στον «αρχηγό-Μωμό΄ερο» και της ομάδας των Μωμό΄ερων, αλλά και λόγω των αυτοσχεδιασμών ανάμεσα στη θεατρική ομάδα και στους θεατές.

Ανάμεσα στις διηγήσεις των τελεστών, ξεχωρίζουν δύο εκδοχές. Η μία αφηγείται πως οι δώδεκα Μωμό΄εροι είναι οι ιερείς του Μώμου, θεού του γέλιου και της σάτιρας, η προσωποποίηση της μομφής και της κατηγορίας. Οι μελετητές του εθίμου υποστηρίζουν πως σύμφωνα με τον Πλάτωνα, άριστο ήταν το έργο που ο Μώμος δεν είχε τίποτα να πει («ο αεί επιζητών και μηδέν των άλλων ικανόν νομίζων, αλλ΄ενδείν του κρείττονος, αεί παν οτιούν λέγων και διασύρων»), καθώς «Μώμος» είναι αυτός που ψάχνει να βρει κουσούρι, άλλωστε είναι γνωστή η λέξη άμωμος, που σημαίνει ο χωρίς κουσούρια, ο τέλειος (μάλλον προέρχεται από το ομηρικό ρήμα μω, που σημαίνει αναζητώ, ψάχνω να βρω ελάττωμα). Έτσι και σήμερα, οι Μωμό΄εροι σατιρίζουν με τα δίστιχά τους και εξευμενίζουν τα «κουσούρια» των συγχωριανών τους.


Μια δεύτερη εκδοχή υποστηρίζει ότι οι Μωμό΄εροι συμβολίζουν τους στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και οι δύο εκδοχές στηρίζονται σε προφορικές διηγήσεις και σε κάποιες αναφορές των μελετητών του εθίμου. Πάντως, ο βαθιά ριζωμένος και βιωματικός χαρακτήρας του εθίμου απέτρεψε την εξάλειψή του, αναγκάζοντας ακόμη και την εκκλησία να το «ανεχτεί», ανάμεσα σε τρεις σημαντικές εορτές της Ορθοδοξίας (Χριστούγεννα, Αγίου Βασιλείου, Θεοφάνια).

Ευετηριακό και ψυχαγωγικό έθιμο του Δωδεκαημέρου (Χριστούγεννα έως Θεοφάνια) με χορευτική, θεατρική και μουσική ομάδα σε παράλληλη δράση, προερχόμενο από την ορεινή Τραπεζούντα, που τελείται σε οκτώ χωριά του Νομού Κοζάνης: Τετράλοφος, Άγιος Δημήτριος, Αλωνάκια, Σκήτη, Πρωτοχώρι, Κομνηνά, Ασβεστόπετρα, Καρυοχώρι.


Ευετηριακό και ψυχαγωγικό έθιμο που τελείται κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου στα οκτώ χωριά του Νομού Κοζάνης. Οι φορείς του είναι οι κάτοικοι των χωριών συνολικά, καθώς το έθιμο έχει περάσει ήδη στην τέταρτη γενιά των Ποντίων προσφύγων που ήρθαν από την ορεινή Τραπεζούντα. Αποτελείται από τη χορευτική, τη θεατρική και τη μουσική ομάδα. Όλοι οι συμμετέχοντες είναι άντρες.


Οι Μωμό΄εροι, αποτελούνται από τη χορευτική (κορυφαίος-αρχηγός και χορευτές), τη θεατρική(αυτοσχέδιοι διάλογοι) και τη μουσική ομάδα(λύρα, αγγείον, νταούλι), όλοι μεταμφιεσμένοι.

Όλοι μαζί, με φωνές, κραυγές, θορύβους από κουδούνια, βήματα χορού, μουσική, τραγούδια και παράλληλη δράση όλων των θεατρικών προσώπων, όχι μόνο προκαλούν το ενδιαφέρον του κοινού που τους ακολουθεί από σπίτι σε σπίτι, αλλά επιδιώκουν και τη συμμετοχή του κοινού στις πολλαπλές παράλληλες δράσεις.

Οι Μωμό΄εροι, ντυμένοι με περικεφαλαίες, φουστανέλλες και κρατώντας ξύλα στα χέρια, χορεύοντας και τραγουδώντας επισκέπτονται ένα προς ένα τα σπίτια του χωριού. Ανάμεσά τους και σε επικοινωνία με τους θεατές είναι η θεατρική ομάδα, αποτελούμενη μόνο από άντρες: δύο νύφες που προσπαθεί να τις κλέψει ο κόσμος πληρώνοντας ένα αντίτιμο με την επιστροφή τους, ο γέρος, η γραία (γριά), ο διάβολον, ο άρκον (αρκούδα), ο γιατρός που εξετάζει τη νύφη και διαπιστώνει συνήθως την κακοποίησή της, ο τσανταρμάς (χωροφύλακας επί τουρκοκρατίας) κ.ά.. Τα μουσικά όργανα που τους συνοδεύουν είναι λύρα, αγγείον (γκάιντα) και νταούλι. Το σύνολο της χορευτικής, θεατρικής και μουσικής ομάδας κάθε χωριού είναι περίπου 30 άτομα και η πομπή τους θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα θέατρο δρόμου (streettheatre) που χορεύοντας και τραγουδώντας σατιρίζει πρόσωπα και καταστάσεις.

Ο χώρος τέλεσης του εθίμου είναι οι δρόμοι, οι πλατείες, τα σταυροδρόμια και οι αυλές των σπιτιών του κάθε χωριού. Η πομπή ξεκινάει συνήθως από την πλατεία ή από το σύλλογο και υπάρχει προσχεδιασμένη πορεία. Είναι σημαντικό οι Μωμό΄εροι να περάσουν από όλα τα σπίτια του χωριού. Στην αυλή του κάθε σπιτιού, τους περιμένει στολισμένο τραπέζι με πλούσια εδέσματα, τσίπουρο, κρασί και παραδοσιακά γλυκά. Τα εδέσματα προσφέρονται, δεν πωλούνται. Τα ετοιμάζει η κάθε σπιτονοικοκυρά και ποικίλουν από σπίτι σε σπίτι. Απαραίτητο είναι το τσίπουρο και συνηθέστερα τα «πιροσκί», το «περέκ΄» και τα «τσιριχτά», είδη ποντιακών ζυμαρικών.

Άλλες ονομασίες: “Μωμόγεροι”, με ανάπτυξη του ευφωνικού «γ».“Τα Μωμο’έρια”, σε ουδέτερο γένος“Μωμογέρεα”, σε ουδέτερο γένος και με το ευφωνικό «γ». “Οι Μωμο΄έρ΄”, με αποκοπή του «οι». “Οι Κοτσαμάν’”, τουρκικής προέλευσης, σημαίνει «μεγαλόσωμοι άντρες»,«σεβάσμιοι». “Τα Κοτσαμάνια”, όπως παραπάνω, σε ουδέτερο γένος. “Τα Καρναβάλια”, καθώς είναι ομάδα μεταμφιεσμένων.

Το έθιμο έχει εορταστικό αλλά και ευετηριακό χαρακτήρα και συνδέεται άμεσα με τον ερχομό του νέου έτους και την καλή χρονιά. Ολόκληρη η τοπική κοινωνία αποτελεί μέρος του εθίμου και λειτουργεί συνειδητά ως αναπόσπαστο στοιχείο στη διεξαγωγή και στην πλοκή του (η οποία διαφέρει κάθε χρόνο καθότι βασίζεται στον αυτσχεδιασμό και στην επικαιρότητα). Οι εθιμικές πρακτικές και οι κοινωνικές συμπεριφορές που αφορούν το σπιτονοικοκύρη που υποδέχεται την πομπή (εδέσματα, ευχές) αλλά και η συμπεριφορά των θεατών (αρπαγή νύφης, πυρπόληση του τσουβαλιού του γέρου), η μίμηση των ρόλων (θεατρικό μέρος), συνδέονται άμεσα με τις κοινωνικές πρακτικές του εθίμου. Εορταστικές εκδηλώσεις πραγματοποιούνται και στο τέλος της διεξαγωγής του εθίμου, σε κάθε χωριό.

Η φορεσιά του Μωμόερου: Οι φορεσιές των Μωμό΄ερων, ειδικά η περικεφαλαία (χάντρες, καθρεφτάκια, κορδέλες) και το ξύλο που κρατούν (ειδικό ξύλο κρανιάς ή φουντουκιάς, πλεγμένο με χρωματιστές κορδέλες, φούντες και κουδουνάκια) έχουν ιδιαίτερη τεχνοτροπία και κατασκευάζονται από συγκεκριμένα άτομα που έχουν διδαχθεί από παλαιότερους την τεχνική. Υπάρχουν κομμάτια της ενδυμασίας που πλέκουν μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες (ορτάρια, γκέτες) και άλλα που απαιτούν γνώσεις αργυροχοΐας (εγκόλπιο, φυλαχτό, κοσμήματα στήθους). Οι Μωμό΄εροι, δηλαδή οι δώδεκα χορευτές, έχουν ειδική ενδυμασία.Φορούν «περικεφαλαία», παρόμοια της αρχαίας ελληνικής, «πουκάμισο», «γιλέκο σταυρωτό», είδος «φουστανέλλας» μέχρι το γόνατο,μάλλινες «περικνημίδες» πλεκτές ή «ορτάρια» (πλεκτές κάλτσες), «τσαρούχια», «ταραπολόζ΄» (ζωνάρι) μεταξωτό, «ξύλινο ραβδί» (ματσούκι). Στο στήθος φορούσαν πολλές σειρές αλυσίδες, ρολόι και εγκόλπιο.Τα χρώματα που επικρατούσαν στη στολή τους ήταν το μπλε και το άσπρο, τα οποία συμβολίζουν την ελληνική σημαία, καθώς και το πράσινο και το κόκκινο για να ξεγελούν τους Τούρκους. Στην περικεφαλαία τους υπήρχαν κορδέλες, κουμπιά και καθρεφτάκια.

Ειδικά ενδύματα απαιτούνται και για τους θεατρικούς ρόλους της ομάδας, τις δύο «νύφες», τον «γέρον», την «γραία», τον «διάβολον», τον «γιατρόν», τον «άρκον» (όπου υπάρχει), το «καμέλ» (όπου υπάρχει), τον «τσανταρμά» (χωροφύλακας-δικαστής). Όλους τους ρόλους υποδύονται άντρες, οπότε και τα μεγέθη των ενδυμασιών είναι ανάλογα (π.χ. τα νυφικά).

Τα πρώτα χρόνια μετά τον ξεριζωμό, το κάθε χωριό οργάνωνε το δρώμενο στο κεντρικό του καφενείο. Όταν δημιουργήθηκαν πολιτιστικοί σύλλογοι στα χωριά (δεκαετία ΄70, ΄80), η οργάνωση γίνεται από το σύλλογο. Άλλωστε οι περισσότεροι ιδρυτές αυτών των συλλόγων ήταν οι ίδιοι οι Μωμό’εροι. Στην ουσία ο σύλλογος σε ένα ποντιακό χωριό δεν αποτελείται από κάποια συγκεκριμένα μέλη (όπως οι σύλλογοι των πόλεων) αλλά από ολόκληρη την τοπική κοινωνία.

Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από : ΑΫΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΠΑΙΖΟΥΜΕ  ΜΕ ΤΑ ΠΑΖΛ :

ΠΑΤΗΣΕ ΔΕΞΙΑ ΤΑ 4 ΚΟΚΚΙΝΑ ΑΚΤΙΝΩΤΑ ΒΕΛΑΚΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΠΛΗΡΗ ΟΘΟΝΗ :